Sterilisatie (ovariëctomie) van de teef

Sterilisatie (ovariëctomie) van de hond is de operatie waarbij de eierstokken van de teef worden verwijderd. Sterilisatie wordt toegepast om de teef onvruchtbaar te maken en de kans op het ontwikkelen van een aantal aandoeningen te verkleinen. Dit artikel geeft u een goed beeld van wat het steriliseren inhoudt.

Wat is sterilisatie of castratie?

De term sterilisatie is medisch gezien niet correct. Bij sterilisatie worden de geslachtsklieren (eierstokken of testikels) niet verwijdert, maar wordt voorkomen dat eicellen bij de vrouw (of zaadcellen bij de reu) de geslachtsklier kunnen verlaten. Hiertoe worden de eileiders (of zaadleiders bij de reu) afgebonden. Sterilisatie heeft dus uitsluitend gevolgen voor de voortplanting. De geslachtsklieren blijven geslachtshormonen produceren, die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van melkkliertumoren, baarmoederontsteking en suikerziekte. Daarom wordt bij de teef enkel het onderbreken van de eileiders vrijwel niet toegepast.
Castratie is het verwijderen of volledig onwerkzaam maken van de geslachtsklieren (eierstokken of testikels). Bij de teef spreekt men ook wel van ovariëctomie, wat letterlijk het weghalen van de eierstokken betekent. De baarmoeder wordt alleen verwijdert als deze afwijkend is. Castratie heeft niet alleen invloed op de voortplanting, maar ook op de productie van geslachtshormenen. Na castratie worden er geen geslachtshormonen meer geproduceerd en dus valt de invloed van deze hormonen op de ontwikkeling van melkkliertumoren, baarmoederontsteking en suikerziekte weg. De kans dat uw teef voorgaande aandoeningen ontwikkeld neemt hierdoor dus aanzienlijk af.

Het is dus medisch correcter om te spreken van castratie (of beter nog ovariëctomie) van de teef. De eierstokken worden namelijk verwijdert. Toch is steriliseren de meest gebruikte term voor verwijdering van de eierstokken. Daarom wordt in het vervolg van dit artikel de term sterilisatie gebruikt, wanneer er dus feitelijk sprake is van een castratie (of ovariëctomie). Na verwijderen van de eierstokken is de teef onvruchtbaar en wordt ze ook niet meer loops.

Afbeelding van de vrouwelijke geslachtsorganen van de hond (teef). Net achter de nier is één van de twee eierstokken te zien, welke bij een sterilisatie verwijdert worden. Ook is de baarmoeder met de twee baarmoederhoornen te zien. De baarmoeder wordt bij een sterilisatie ook verwijdert als deze afwijkend is.

Op welke leeftijd steriliseren?

Een hond wordt op de leeftijd van 6 tot 12 maanden voor het eerst loops. Sterilisatie van de teef wordt meestal uitgevoerd nog voor de eerste loopsheid óf tussen de eerste en de tweede loopsheid in. Nadeel van steriliseren voor de eerste loopsheid is dat er een grotere kans bestaat op de ontwikkeling van urine-incontinentie. Daar staat wel tegenover dat het beschermende effect tegen melkkliertumoren groter is als de teef op jongere leeftijd wordt gesteriliseerd.
Uit onderzoek blijkt dat 25% van de niet-gesteriliseerde teven melkkliertumoren ontwikkelen. Om de kans op de ontwikkeling van kwaadaardige melkkliertumoren te verkleinen, moet de ovariëctomie worden uitgevoerd voordat de teef 2,5 jaar oud is. Als de ovariëctomie wordt uitgevoerd nadat de teef 2,5 jaar is geworden, zal de kans op het ontstaan van goedaardige melkkliertumoren nog wel afnemen. Het preventieve effect ten aanzien van het ontwikkelen van kwaadaardige melkkliertumoren is niet meer aanwezig als de ovariëctomie wordt uitgevoerd na de leeftijd van 2,5 jaar.

Laparoscopie

Verschillende dierenartsenpraktijken hebben ook de mogelijkheid om de eierstokken laparoscopisch te verwijderen. Bij laparoscopie worden drie zeer kleine openingen in de buik gemaakt. Een kijkinstrument, de laparoscoop, wordt ingebracht en langs dezelfde weg worden de eierstokken verwijderd. Het voordeel van laparoscopie, is dat de ingreep minder invasief en minder pijnlijk is.

Voordelen van sterilisatie:

De teef wordt niet meer loops.
De teef kan niet meer drachtig worden.
De teef vertoont geen schijndracht meer.
Geen baarmoederontsteking of aandoeningen aan eierstokken. Als de teef niet gesteriliseerd wordt staat zij haar hele leven onder invloed van vrouwelijke hormonen. Bij veel honden leidt dit op latere leeftijd tot een baarmoederontsteking. De baarmoeder zal dan alsnog verwijdert moeten worden, evenals de eierstokken.
Verminderde kans op melkkliertumoren wanneer de teef op jonge leeftijd (voor de leeftijd van 2,5 jaar) is gesteriliseerd. Na iedere loopsheid wordt de kans groter dat uw teef melkkliertumoren ontwikkeld. Onderzoek wijst uit dat 25% van de niet-gesteriliseerde teven melkkliertumoren ontwikkelt. Om de kans op de ontwikkeling van kwaadaardige melkkliertumoren te verkleinen, moet de ovariëctomie worden uitgevoerd voordat de teef 2,5 jaar oud is. Als de ovariëctomie wordt uitgevoerd nadat de teef 2,5 jaar is geworden, is het preventieve effect ten aanzien van het ontwikkelen van kwaadaardige melkkliertumoren niet meer aanwezig. De kans op het ontstaan van goedaardige melkkliertumoren zal nog wel afnemen als de ovariëctomie wordt uitgevoerd na de leeftijd van 2,5 jaar.
Verminderde kans op suikerziekte (diabetes mellitus).

Nadelen van sterilisatie:

Ovariëctomie is onomkeerbaar. U moet er wel zeker van zijn dat u geen nestje van uw hond wilt.
Hoewel sterilisatie veel wordt toegepast, is het toch een redelijk zware buikoperatie en moet uw hond onder narcose. Dit brengt een zeker operatierisico met zich mee.
Als gevolg van ovariëctomie bestaat er een grotere kans op het ontwikkelen van urine-incontinentie, doordat de kringspier van de blaas niet meer optimaal functioneert. Over het algemeen treedt deze aandoening met tussenpozen op. De teven verliezen in hun slaap of in liggende positie druppelsgewijs urine. Vooral honden van grotere rassen (>20 kg) hebben een verhoogd risico. Met medicijnen is de urine-incontinentie in de meeste gevallen goed te ondervangen.
De vachtstructuur kan veranderen. Dit treed vooral op bij langharige honden. De vacht wordt dikker, krulliger en moeilijker te onderhouden. Dit zien we vooral bij Cocker spaniëls, Afghaanse windhonden en New Foundlanders.
Bij veel teven wordt na ovariëctomie een toename van het lichaamsgewicht waargenomen. Na de sterilisatie komt de stofwisseling op een lager niveau te liggen. Let er dus goed op dat uw teef niet te zwaar wordt en geef zo nodig minder voedsel.
Als gevolg van ovariëctomie kunnen karakterveranderingen optreden. Sommige honden worden feller en agressiever. Dit treed vooral op bij teven die voor de sterilisatie al dominant waren.

Samengevat:

Als u geen nestje van uw hond wilt, is het verstandig uw hond op jonge leeftijd te laten steriliseren. Het beste moment om uw teefje te laten steriliseren is nog voor de eerste loopsheid of tussen de eerste en de tweede loopsheid in. Maar ook sterilisatie in de eerste levensjaren geeft een aanmerkelijk lager risico op het ontstaan van enkele aandoeningen.
Na sterilisatie heeft uw teef een veel kleinere kans op het ontwikkelen van melkkliertumoren, geen kans meer op het ontstaan van een baarmoederontsteking en een verminderde kans op suikerziekte. Wel heeft ze een verhoogde kans op urine-incontinentie, overgewicht en verandering van de vachtstructuur. Ook kan de teef wat pittiger worden van gedrag.